Państwo Agnieszka i Marcin Gawron - właściciele Skupu Złomu Stalowego i Metali Kolorowych w Kamieniu Pomorskim przekazali do MHZK interesujący zabytek. Jest to metalowy kociołek,  zwany w literaturze grapenem. Naczynie jest okrągłe i wsparty na trzech nóżkach. W górnej części kociołka umieszczone są dwa ucha, które służył do mocowania naczynia nad ogniem. Najczęściej naczynia te wykonywane były z brązu (stop miedzi i cyny), kamieński grapen po wstępnej analizie zrobiony został prawdopodobnie z tego metalu. Na grapenie umieszczano gmerek w kształcie krzyża – znak warsztatu w którym odlano kociołek.

Grapeny były bardzo praktyczne i trwałe, nawet jeśli kociołek został uszkodzony można go było ponownie przetopić i wykonać z niego kolejne naczynie. Bardzo często, w trakcie okresów niepokoju, wojen – przetapiane były na potrzeby wojska, głównie na armaty, podobne losy spotykały dzwony.

Metalowe naczynia wykonywane były przez ludwisarzy, zwanych w średniowieczu grapengiesser'ami - odlewnikami trójnożnych kociołków. Technika odlewania naczyń była identyczna, jak przy wykonywaniu dzwonów. Na początku robiono wewnętrzny rdzeń z gliny, który formowano na specjalnym obrotowym wrzecionie. Po uformowaniu i wysuszeniu rdzenia nakładano na niego gorący wosk, na który następnie kładziono warstwę gliny. Następnie wytapiano ze środka wosk i tak przygotowaną formę wkładano do ziemi, gdzie przez specjalnie wykonany otwór zalewano ją roztopionym metalem. Po zastygnięciu wyciągano formę z ziemi, usuwano glinę i ukazywało się naczynie, które po krótkiej obróbce gotowe było do użycia.

Na Pomorzu Zachodnim do dnia dzisiejszego takich metalowych naczyń zachowało się niezmiernie mało. Prawdopodobnie przetrwały tylko 4 kociołki – 1 z nich znajduje się w zbiorach Muzeum w Stargardzie – datowany jest na ok. 1400 rok, pozostałe 3 w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie – datowane na XIV – XVI wiek.

Metalowe kociołki na Pomorzu używane były powszechnie do XVIII wieku. Na terenie byłego Księstwa Pomorskiego kociołki odlewano w dużych ośrodkach miejskich, takich jak Stralsund, Greifswald, Szczecin, Stargard.

Na Pomorzu Zachodnim jak dotąd odkryto tylko jeden warsztat ludwisarski datowany na XIII – XIV wiek. Został odkryty w 2008 roku podczas badań archeologicznych prowadzonych na terenie Starego Miasta w Stargardzie.

Często wizerunki grapenów używane były w ikonografii, m.in. herbu pomorskiej rodziny szlacheckiej von Grape, czy herbach miast niemieckich, tj. Estort, Gehlenbeck, czy Wathlingen. Na XVII wiecznej kracie lektoryjnej z kamieńskiej katedry  umieszczone zostało malowidło ze sceną „Ofiarowania Izaaka”, w którego dolnym narożniku namalowano kociołek stojący bezpośredni na ogniu.

W imieniu Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej chciałbym podziękować za przekazanie metalowego kociołka Państwu Agnieszce i Marcinowi Gawron. Zabytek ten  zostanie wyeksponowany w Muzeum, z krótką informacją o darczyńcach.