Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Prof. Władysław Filipowiak (1926-2014)

Zdjęcie:
Tytuł:

W piątek, 4 kwietnia br., pożegnaliśmy na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie prof. dra hab. Władysława Filipowiaka, wybitnego naukowca, wielkiego archeologa i muzealnika Pomorza Zachodniego, długoletniego dyrektora Muzeum Narodowego w Szczecinie.  Prof. Filipowiak urodził się 29 kwietnia 1926 r. w Kaczycach na Śląsku Cieszyńskim.  Gdy miał trzynaście lat wybuchła druga wojna światowa. Jego ojciec został wywieziony do Kazachstanu, skąd wrócił później do Polski szlakiem bojowym zdobywców Kołobrzegu i Berlina. Czternastoletni Władysław, w maju 1940 r., podjął pracę u piekarza. Jako Polak, w myśl hitlerowskich założeń, nie mógł jednak uczyć się rzemiosła. Mając szesnaście lat trafił do firmy kopalnianej w Zagłębiu Karwińskim gdzie pracował ponad siły przy wydobyciu węgla kamiennego. Podczas okupacji związał się z antyhitlerowskim ruchem oporu. W 1945 r. brał udział w manifestacjach sprzeciwiających się przyłączeniu Zaolzia do Czechosłowacji. Ostatecznie, przez zieloną granicę na Olzie, przedostał się do Polski.  W 1947 r. zdał maturę w II Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie. Postanowił, pamiętając ciężką pracę w kopalni podczas wojny, iż będzie się uczył. Zachęcony przykładem brata kolegi, który studiował handel zagraniczny na Akademii Handlowej w Szczecinie, rozpoczął studia na tym samym kierunku tej samej uczelni.  Zainteresowania przeszłością skłoniły młodego Władysława do podjęcia studiów archeologicznych na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie pod kierunkiem prof. Józefa Kostrzewskiego i Witolda Hensla studiował archeologię, prof. Eugeniusza Frankowskiego - etnografię oraz antropologię pod kierunkiem prof. Jana Czekanowskiego.  Studia ukończył w 1953 r. na podstawie pracy „Wolin-Przedmieście. Wyniki badań ratunkowych w 1952 roku”.  Podczas studiów pracował również w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu, kierowanym przez prof. Kostrzewskiego.  Tu pod okiem swego mistrza poznawał tajniki pracy naukowej przygotowując artykuł dotyczący późnolateńskiego naczynia z Januszkowa w powiecie inowrocławskim, który został opublikowany w 1953 r. w „Przeglądzie Archeologicznym”.  Praktykę archeologiczną rozpoczął w 1949 r. na Zamku Książąt Pomorskich, gdzie prace wykopaliskowe prowadził Tadeusz Wieczorowski, uczeń prof. Kostrzewskiego, pionier polskiej archeologii w powojennym Szczecinie i kustosz Działu Archeologii Muzeum Pomorza Zachodniego. Prof. Filipowiak brał również udział w wykopaliskach w Cieszynie, gdzie mieszkali Jego rodzice.  W 1952 r. po raz pierwszy przybył do Wolina. Jak po latach wspominał, na miesięczną delegację, z której nigdy już nie wrócił. Początkowo prowadził badania archeologiczne z ramienia Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego, a od 1954 r. Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk kierowanego przez prof. Hensla.  W 1955 r., dwudziestodziewięcioletni archeolog, został powołany na stanowisko dyrektora Muzeum Pomorza Zachodniego w Szczecinie. Obejmował szczecińskie muzeum, jak po latach wspominał, nie bez obaw. Profesor był piątym dyrektorem tej placówki, którą przyszło Mu tworzyć niemal od początku. Instytucją tą, która w 1970 r. zmieniła nazwę na Muzeum Narodowe w Szczecinie, kierował 45 lat, będąc chyba, obok prof. Stanisława Lorentza, dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie w latach 1936-1982, dyrektorem najdłużej zarządzającym placówką muzealną w Polsce.  Muzeum Narodowe w Szczecinie to prof. Filipowiak. Słowa Jego następcy Lecha Karwowskiego ze stycznia 2001 r., iż „>>mówimy muzeum – myślimy Filipowiak, mówimy Filipowiak – myślimy muzeum<<” są w pełni uzasadnione.  Profesor jako muzealnik kontynuował badania archeologiczne w swym ukochanym Wolinie. Zainicjował również badania nad jeziorem Łebskim i wczesnośredniowieczną Cedynią. W 1957 z Jego inicjatywy ukazał się pierwszy tom (za 1955 r.) muzealnego periodyku naukowego zatytułowanego „Materiały Zachodniopomorskie” i wydawanego się do dziś. Był też prof. Filipowiak pierwszym konserwatorem zabytków archeologicznych w naszym województwie. Aż do 1999 r. to właśnie Muzeum Narodowe odpowiedzialne było za ochronę i konserwację stanowisk archeologicznych prowadząc nadzory i badania ratunkowe czy rejestr zabytków archeologicznych.  W 1961 r., dzięki pomocy Polskiej Żeglugi Morskiej, zainicjował badania archeologiczne w Afryce Zachodniej. W szczecińskim muzeum powstała najciekawsza w Polsce kolekcja afrykanistyczna i pojawiły się pionierskie, cieszące się ogromną popularnością, wystawy o tej tematyce. Niani – stolicy królestwa Mali - poświęcił Profesor swoją rozprawę doktorską (1967) i habilitacyjną (1977).  Jako dyrektor Muzeum Pomorza Zachodniego był również organizatorem muzeów regionalnych w naszym województwie – Stargardzie Szczecińskim, Myśliborzu, Wolinie, Kołobrzegu czy też i w Kamieniu.  Jeśli idzie o związki Profesora z naszym miastem to sięgają one końca lat czterdziestych XX w. Wówczas to, jako student Akademii Handlowej w Szczecinie, zawitał do Kamienia po raz pierwszy wraz z kolegą, prowadzącym księgowość w jednym z tutejszych zakładów. Pływali wówczas po Zalewie Kamieńskim łodzią wykonaną z pływaka lotniczego.     Już jako dyrektor szczecińskiego muzeum zapoczątkował w 1957 r. polskie badania archeologiczne w naszym mieście. Prace archeologiczne podjęła Ekspedycja Wykopaliskowa Muzeum Pomorza Zachodniego. Podczas pierwszego sezonu kierował nimi prof. Filipowiak, zaś prowadzili Ryszard Wołągiewicz i związany później z Kamieniem, przez swoje prace wykopaliskowe,  Władysław Garczyński.  W 1958 r. na łamach czasopisma „Szczecin” ukazał się tekst autorstwa Profesora poświęcony początkom naszego miasta, zaś rok później osobna, klasyczna dziś publikacja pt. „Kamień wczesnodziejowy”. Angażował się On w działalność Towarzystwa Miłośników Ziemi Kamieńskiej biorąc udział w sesjach naukowych i publikując na łamach wydawanego przez TMZK „Rocznika Kamieńskiego”. Na łamach „Nautologii” opublikował swoje badania dotyczące XII-wiecznej łodzi klepkowej odkrytej w 1984 r. na Półwyspie Żółcińskim.  Jako wojewódzki konserwator zabytków archeologicznych nadzorował również prace archeologiczne prowadzone przy odbudowie kamieńskiej starówki.  Interesował się losami zaginionego skarbca katedralnego. Do dziś świetnie pamiętamy wypowiedź Profesora w filmie dokumentalnym „Tajemnica skarbca kamieńskiego”, zrealizowanym przed czterdziestoma laty przez Andrzeja Androchowicza.   Profesor Filipowiak zasłużył się również na polu muzealnictwa w naszym mieście. Na potrzeby przyszłego muzeum zabezpieczył, wręcz uratował, niszczejący od 1945 r. zabytkowy kościół św. Mikołaja i postarał się o przeprowadzenie prac konserwatorskich przy tym obiekcie. Muzeum Ziemi Kamieńskiej, które po pewnym czasie zmieniło nazwę na Muzeum Regionalne, kierowane początkowo przez Marię Zamróz, a później przez archeologa Jana Łyskawę, otwarte zostało 5 marca 1966 r.  Po sześciu latach Profesor podjął starania o pozyskanie nowej siedziby dla tej placówki w tzw. dworze Kleista na Placu Katedralnym 4. Mimo sporego zaawansowania przygotowań zamierzenia te nie zostały jednak zrealizowane. A samo Muzeum Regionalne uchwałą Rady Miejskiej I kadencji zostało zlikwidowane w 1992 r.   Profesor Władysław Filipowiak, jako twórca Muzeum Regionalnego, był również, po jego likwidacji, gorącym orędownikiem powstania Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej. W 2007 r. był uczestnikiem sesji wyjazdowej szczecińskiego oddziału Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, która odbyła się w Kamieniu. 30 maja 2009 r., na kolejnym zebraniu SNAP-u w naszym mieście, wygłosił wykład o wspomnianej wyżej XII-wiecznej łodzi klepkowej z Żółcina. Wówczas też odwiedził ponownie wystawę MHZK w kapitularzu katedralnym oraz powstające lapidarium w Szumiącej i kościół w Jarszewie.  1 kwietnia 2011 r. mieliśmy zaszczyt gościć u Profesora w Szczecinie. Opowiadał wówczas o swym życiu, archeologii, Wolinie i Kamieniu. Żywo interesował się pracami archeologicznymi prowadzonymi w związku z budową nowej przystani jachtowej i działalnością naszego Muzeum. Sądziliśmy, że zobaczymy się jeszcze w Kamieniu...  Profesor Władysław Filipowiak zmarł 31 marca br.  w Szczecinie. Na fotografii:Prof. Władysław Filipowiak, fot. Grzegorz Solecki, [w:] Instantia est mater doctrinae. Księga jubileuszowa prof. dr. hab. Władysława Filipowiaka, Szczecin 2001, s. 1.

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009