Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Katedra od strony Bramy Katedralnej

Zdjęcie:
Tytuł:

Historia jednego
zabytku - część 10

Relikty XIV wiecznej Bramy
Katedralnej w kamienicy na ulicy Gryfitów 14. Kolejny zabytek, który
chciałbym opisać w dzisiejszym artykule znajduje się na terenie
Osiedla Katedralnego. Niestety do dnia dzisiejszego pozostały z
niego tylko fragmenty zachowane w zabudowie kamienicy przy ulicy
Gryfitów 14. Tylko wytrawne oko
historyka może dostrzec relikty fortyfikacji a dokładnie jej
części- tzw. Bramy Katedralnej. Kamienica wydawać by się mogło, 
niczym się nie wyróżnia. Jednak po dokładniejszej
obserwacji można dostrzec, że dolne partie budynku zbudowane
zostały z nieobrobionych głazów narzutowych, widocznych
wyraźnie od strony południowej i wschodniej budynku. Dodatkowo
ściana południowa opiera się na solidnej konstrukcji, jakby
doklejonej do kamienicy- spełniając obecnie rolę przypory. Poza
tym na parterze wewnątrz kamienicy widoczny jest mur o grubości
122,5 cm, który został w późniejszym czasie przekuty
łącząc ze sobą dwa pomieszczenia obecnej kawiarni. Mur ten na
pewno był częścią fortyfikacji dzielącej miasto lokacyjne od
Osiedla Katedralnego. Dochodził on do baszty przylegającej od
wschodu do kościoła Najświętszej Marii Panny. Jednak najbardziej
interesujące relikty po bramie znajdują się w piwnicy obecnej
kamienicy. W południowej ścianie o długości 4,2 metra widać na
jej całej długości kilkanaście głazów narzutowych o
średnicy 86-40 cm, które niegdyś były fundamentem Bramy
Katedralnej. Fundament dochodzi do wysokości 150 cm od obecnego
poziomu posadzki. Nad fundamentem znajdują się cegły
wielkoformatowe o wymiarach 27x14x9 cm- są one typowe dla okresu
średniowiecza. Zachowana jest również nisza w murze o
głębokości 58 cm i wysokość 85 cm, która musiała zostać
wykonana już trakcie budowy murów obronnych. Na podstawie
tych reliktów można śmiało stwierdzić, że Brama
Katedralna była niegdyś bardzo solidną konstrukcją- kluczową dla
obrony miasta i Osiedla Katedralnego. Brama została w 1819
roku rozebrana. Taki sam los spotkał na Osiedlu Katedralnym Bramę
Kapitulną i ostatecznie Bramę Klasztorną zniszczoną w 1845 roku.
W ten sposób zniknął z powierzchni ziemi wspaniały system
fortyfikacyjny osiedla biskupiego. Zresztą nie tylko tego miejsca,
również rozebrane zostały prawie wszystkie bramy miasta
pozostawiając tylko Bramę Wolińską i część Bramy Maślanej. Na całe szczęści dla
historyków Brama Katedralna została umieszczona na planach
miasta jak również na kilku widokach Kamienia z XVI – XIX
wieku. Najstarszy wizerunek bramy pochodzi z około 1550 roku i
widzimy na nim dokładny zarys Osiedla Katedralnego w tym Bramę
Katedralną. Na rycinie brama ma dwuspadowy dach poniżej którego
znajdują się trzy poziomy (kondygnacje) wąskich i w miarę
wysokich okien ( po dwa w każdym rzędzie ). Okazale brama
prezentuje się na rycinie z około 1600 roku ( nieznanego autora ) i
 z 1618 – wykonanej przez znanego kartografa Eilharda Lubinusa (
sporządził mapę Księstwa Pomorskiego na zlecenie Filipa II ).
Brama Katedralna została przedstawiona również na trzech
rycinach z 1687 i 1688 roku wykonanych przez kamieńskiego kronikarza
Johannesa Rüge. Wykonał
dwa widoki od północy i jeden od południa. Na rycinach
Rüge'go baszta jest już
bez dachu. Powodem mogły być wydarzenie z 3 na 4 czerwca 1630 roku
kiedy to wojska cesarskie spaliły miasto ( okres wojny 30-letniej )
wraz z Osiedlem Katedralnym. Brak środków finansowych i
ubożenie miasta w wyniku długotrwałej wojny 30- letniej
spowodował, że od tamtych wydarzeń brama powoli ulegała
destrukcji. Wiemy również na
podstawie najstarszego planu miasta z 1620 roku, że brama miała
rzut poziomy zbliżony do prostokąta. Na przełomie XVI i XVII wieku
do bramy i muru dobudowano kamienicę ( zaznaczona została na planie
katastralnym miasta wykonanym 14 maja 1709 roku po pożarze miasta).
Po zburzeniu bramy w 1819 roku kamienica została rozbudowana i
resztki Bramy Katedralnej wykorzystane do nowej zabudowy, która
istnieje do dzisiaj. Brama Katedralna został
wybudowana po najeździe brandenburskim w 1308 roku – wtedy to
książę pomorski i Warcisław IV i Bogusław IV zezwolił na
wzmocnienie fortyfikacji miasta w tym oczywiście osiedla biskupiego. Mam nadzieję, że w
przyszłości część murów katedralnych zostanie odtworzona,
tym bardziej, że Wojewódzki Konserwator Zabytków w
1972 roku opracował Plan ogólnego zagospodarowania Osiedla
Katedralnego. Należy pamiętać
również, że od 25 sierpnia 2005 roku Osiedle Katedralne
zostało uznane za pomnik historii przez prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej -jako jedyny w województwie
zachodniopomorskim. Do tego elitarnego klubu należą tylko 33
obiekty w Polsce takie jak: zespół katedralny we Fromborku,
Kazimierz Dolny, zespół zamkowo -parkowy w Łańcucie ,
kopalnia soli w Wieliczce. archeolog
Grzegorz Kurka

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009