23 maja 1945 r.

W bieżącym roku obchodzimy 65-lecie polskiego Kamienia Pomorskiego. Obok kluczowej daty zdobycia miasta – 5 marca historyczne znaczenie dla jego najnowszych dziejów miały jeszcze dwie inne. 16 września odprawiona została pierwsza msza święta w ponownie katolickiej katedrze. Niemal cztery miesiące wcześniej - 23 maja do miasta przybyła grupa operacyjna z Pełnomocnikiem Rządu na Obwód Kamień Władysławem Jasińskim na czele, rozpoczynając tym samym historię polskiej administracji na Ziemi Kamieńskiej.

Grupa ta wyruszyła 8 maja z Piły, gdzie znajdował się wówczas Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Pomorze Zachodnie, którym był ppłk. Leonard Borkowicz, późniejszy pierwszy wojewoda szczeciński.

Na obszarze zdobytych ziem, w tym i w Kamieniu po 5 marca, władza cywilna i wojskowa przechodziła w ręce radzieckich Komendantur Wojennych organizujących tymczasową władzę na zajmowanym przez siebie terenie, na którym komendanci powoływali burmistrzów, wójtów, sołtysów – często Polaków, robotników przymusowych. Jednym z zadań radzieckiej administracji wojskowej stał się demontaż poniemieckiego majątku, uznanego za własność Armii Czerwonej. Tę formę „zabezpieczania” przeprowadzały tzw. brygady trofiejne. Rekwirowano niemal wszystko, także szyny kolejowe jak to miało miejsce w Kamieniu.

23 maja Władysław Jasiński zastał obszar wyznaczonego mu obwodu pod władzą powiatowego Komendanta Wojennego rezydującego w Golczewie. Kamieniem rządził jego miejski odpowiednik. Władze radzieckie zorganizowały w mieście posterunek Milicji Obywatelskiej, przy którym działało biuro meldunkowe. Istniał, powołany wcześniej przez dowódcę stacjonującego w Kamieniu Wojska Polskiego, Zarząd Miejski, nie przejawiający jednak żadnej aktywności, złożony z burmistrza – porucznika WP i sekretarza – Polaka przybyłego z Niemiec, których personalia na obecnym etapie badań, prowadzonych przez MHZK, nie są jeszcze znane.

Stan miasta jaki zastał, nakreślił Jasiński w sprawozdaniu do Pełnomocnika Borkowicza znajdującym się w Archiwum Państwowym w Szczecinie i opublikowanym niemal w całości, przed ponad czterdziestu laty, w „Roczniku Kamieńskim”, periodyku wydawanym przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Kamieńskiej.

Pełnomocnik Jasiński tak pisał o mieście po pierwszym tygodniu swej w nim obecności:

„Obiekty użyteczności publicznej i gmachy państwowe przeważnie ocalały, za wyjątkiem ratusza, stacji kolejowej i jednego budynku szkolnego. Gmach starostwa częściowo zniszczony, ale można jeszcze pomieścić wszystkie urzędy powiatowe. Stacja transformatorowa nieczynna ale nadająca się do naprawy, stacja wodociągów nieczynna, lecz w stanie nieuszkodzonym i może być uruchomiona po uzyskaniu przez miasto prądu elektrycznego. Rzeźnia bez najmniejszego zniszczenia, duża mleczarnia zniszczona w 20%, ale może być uruchomiona. Dwa młyny w stanie niezniszczonym. W porcie nie zastałem zupełnie taboru wodnego, prócz kilkunastu łodzi bez żadnego znaczenia dla transportu i rybołówstwa na większa skalę.”

W Kamieniu mieszkało wówczas, jak pisał W. Jasiński, około 50 Polaków i 550 Niemców. Pierwszym celem stało się znalezienie siedziby dla polskiej administracji. Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Obwód Kamień (nazwa ta obowiązywała do końca maja 1946 r. kiedy to obwód stał się powiatem, Pełnomocnik starostą, a Urząd – Starostwem Powiatowym Kamieńskim) usytuowano w gmachu niemieckiego „Kreishaus´u” (dziś sanatorium „Chrobry”). Niezbędne stało się zabezpieczenie budynków dla przyszłego nowego Zarządu Miejskiego oraz punktu etapowego dla przybywającej do miasta ludności. Pilną potrzebą stało się uregulowanie aprowizacji miasta. W tym celu uruchomiono jeden z młynów, zorganizowano i obsiano ogród oraz utworzono stołówkę. Rozpoczęto ewidencjonowanie zakładów przemysłowych i rzemieślniczych znajdujących się w mieście i czterech osadach obwodu. Pełnomocnik przeprowadził wizytacje kilkunastu wsi, w ośmiu powołując sołtysów. Wszystko to udało się dokonać mimo, jak pisał w sprawozdaniu Pełnomocnik Jasiński, „ciągłych i codziennych awantur” ze strony Komendantury, z którą współpraca nie układała się najlepiej. Dostrzegając niekorzystny wpływ dwuwładzy w obwodzie wnosił do wojewody Borkowicza o „uregulowanie wzajemnego stosunku Wojskowych Władz Sowieckich do Cywilnych Władz Polskich”.

Rzeczywista praca organizacyjna rozpocznie się dopiero z początkiem czerwca. 10 czerwca Pełnomocnik Jasiński powoła na burmistrza Kamienia Stanisława Kuczkowskiego. Przed władzami stanie szereg wyzwań związanych z przeprowadzeniem akcji osiedleńczej i aprowizacją w pozbawionym połączenia kolejowego mieście, które powoli jednak będzie wracało do życia.

W kolejnych odcinkach cyklu zatytułowanego „Kamieński polski rok pierwszy”, które nieregularnie pojawiały się będą na naszej stronie internetowej, przybliżymy powojenne odradzanie się życia na Ziemi Kamieńskiej w 1945 r. W opracowywaniu powyższego zagadnienia punkt wyjścia stanowią pionierskie badania i ustalenia Janusza Paśnickiego, autora „Kroniki Powiatu za rok 1945” opublikowanej w pierwszym numerze „Rocznika Kamieńskiego” 44 lata temu. Po tylu latach niezbędne stało się zatem ponowne podjęcie tej tematyki i próba dotarcia do nieznanych wcześniej materiałów archiwalnych, tak aby problematyka ta była już w pełni opracowana.

W trakcie prowadzonych obecnie przez Muzeum badań pojawiają się kolejne pytania. Niemal zupełnie nieznanym okazał się być starosta Władysław Jasiński, będący kluczową postacią dla organizowania się polskości na Ziemi Kamieńskiej. Urząd starosty pełnił do początków drugiej połowy 1946 r. Pozostał jeszcze jakiś czas w Kamieniu, w którym miał mieszkać w budynku zajmowanym obecnie przez Pogotowie Ratunkowe przy ówczesnej ul. Niepodległości. Figuruje w składzie osobowym zarządu kamieńskiej Spółdzielni „Odra” w kwietniu 1947 r. W kolejnych latach bywał w naszym mieście. Uczestniczył jako gość honorowy na zorganizowanym w 1970 r. zjeździe pionierów Ziemi Kamieńskiej. Być może z tego wydarzenia pochodzi fotografia z ówczesnym przewodniczącym Prezydium PRN Janem Wieczorkiem, zamieszczona przez Mariana Klasika w jego popularyzatorskim opracowaniu zatytułowanym: „Jubileusz X-lecia samorządu powiatowego 1999-2009. Powiat Kamieński”, które ukazało się w ubiegłym roku (fragment tej fotografii ilustruje niniejszy tekst). Z podpisu na jednym ze zdjęć znajdującym się w zasobie Archiwum Fotograficznego MZHK wynika, że był w Kamieniu jeszcze w 1985 r. przy okazji obchodów 40-lecia kamieńskiej spółdzielczości.

W tym miejscu Muzeum zwraca się z prośbą do wszystkich osób, którym znane są losy starosty Jasińskiego o kontakt z niżej podpisanym: tel. 502-430-913, e-mail: blabu@interia.pl

Fot.

Władysław Jasiński, Pełnomocnik Rządu RP na Obwód Kamień, pierwszy polski starosta kamieński [w:] M. Klasik, Jubileusz X-lecia samorządu powiatowego 1999-2009. Powiat Kamieński, Kamień Pomorski 2009, s. 66.