9 listopada br. pan Czesław Lewandowski, mieszkaniec Dziwnowa, przekazał do MHZK niezwykle interesujący zabytek, znaleziony na terenie powiatu kamieńskiego – mianowicie jest to fibula z okresu wpływów rzymskich (jest to nazwa odnosząca się do tzw. Barbaricum– czyli obszaru znajdującego się poza granicą Imperium Rzymskiego), którą wg typologii fibul wykonanej przez szwedzkiego badacza Oscara Almgrena (1869-1945) datować można na I wiek n.e. Fibula, jest to ozdobna, metalowa zapinka najczęściej w formie rozbudowanej agrafki służąca do łączenia szat. Na terenie Grecji spinano nimi chitony i chalmidy, w Cesarstwie Rzymskim płaszcze – paludamentum, sagum, czy peplos. Były one ważnym elementem wystroju osoby ją noszącej, jak również statutu społecznego, podkreślały przede wszystkim pozycję materialną właściciela.

Najczęściej fibule można znaleźć w grobach, jak to miało miejsce na stanowisku archeologicznym w Kowalewku, w woj. wielkopolskim, gdzie archeolodzy podczas prac ratowniczych związanych z budową gazociągu natrafili na cmentarzysko birytualne (szkieletowe i ciałopalne) kultury wielbarskiej (I wiek n.e. - III wiek n.e.), łącznie natrafiono na 496 grobów.

Fibule pojawiają się około 1200 roku p.n.e – w tzw. okresie halsztackim ( nazwa pochodzi od cmentarzyska i kopalni soli w miejscowości Hallstatt w Austrii) i występują powszechnie do wczesnego średniowiecza. W zbiorach MHZK jest to pierwszy tego typu zabytek.
W Europie wykształciło się wiele odmian fibul. Wykonywano je najczęściej z brązu oraz żelaza, spotyka się również zapinki niezwykle kunsztownie zrobione z metali szlachetnych – znalezione m.in. w skarbie bursztynnika ze Świlczy koło Rzeszowa, czy złote zapinki z grobów książęcych we Wrocławiu Zakrzowie. Spotyka się również fibule inkrustowane kamieniami półszlachetnymi, czy szlachetnymi. Niezwykle ciekawe są zapinki o kształcie zoomorficznym, np. kaczek odkryte w Kotlinie Hrubieszowskiej. Rozmiary zapinek wahały się od 2 do nawet 20 centymetrów długości. Znane są egzemplarze opatrzone napisami. W Cesarstwie Rzymskim luksusowo wykonane fibule stanowiły często nagrodę wręczaną przez Cesarza zasłużonym urzędnikom i żołnierzom Szwedzki badacz Oscar Almgren wydzielił aż 245 typów i podzielił je na siedem grup, a te z kolei na serie.

Fibula przekazana do MHZK wykonana jest z brązu, jest dwuczęściowa - kabłąk i szpila są wykonane oddzielnie, szpila ma jeden koniec rozszerzony i zaopatrzony w otwór, umożliwiający połączenie z kabłąkiem, jej długość całkowita wynosi 5,92 cm, wysokość 2,3 cm.

Fibule w naszym powiecie w większości zostały znalezione przed II wojną światową, m.in. w Duniewie (Gmina Wolin), znalezione w grobie ciałopalnym razem z klamrą do pasa i ułamkami naczyń, w okolicach Rozwarowa (Gmina Kamień Pomorski) w torfie, w pobliżu natrafiono również na sztylet krzemienny i przedmiot z rogu, w okolicach Mechowa (Gmina Golczewo), na zachodnim brzegu Wołczy w grobie ciałopalnym, w Jatkach (Gmina Kamień Pomorski), gdzie w grobie ciałopalnym oprócz fibuli znaleziono miecz i grot oszczepu, w Buniewicach (Gmina Kamień Pomorski) znaleziona w grobie szkieletowym – była ona najbardziej zbliżona kształtem do fibuli przekazanej przez pana Czesława Lewandowskiego, Koniewie (Gmina Wolin) w grobie szkieletowym i ciałopalnym, w Żółcinie (Gmina Kamień Pomorski), było to znalezisko luźne.

Fibula przekazana przez pana Czesława jest kolejnym niezwykle cennym zabytkiem w naszych zbiorach, który nie tylko wzbogaci kolekcję muzeum, ale również poszerzy naszą wiedzę na temat pradziejów tych ziem.

Literatura:

E. Cnotliwy: „Powiat kamieński w starożytności”, Szczecin 1966

A. Kokowski: „ Starożytna Polska”, Warszawa 2005