Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Historia jednego zabytku- część 27

Zdjęcie:
Tytuł:

Ruiny gotyckiego kościółka na klifie w Trzęsaczu- część 2
Am 3. Adwent 1730 war ein so starker Sturm,das das Wasser bei Hoff fast über das hohe Ufer schlug; den Rewahler Fischern wurden vier Boote zertrümmert. 
W 3 tygodniu Adwentu 1730 roku był tak potężny sztorm, że woda przelewała się o wysoki brzeg (klif) w Trzęsaczu; Rewalskim rybakom zostały cztery łodzie rozbite (informacja z kroniki kościoła w Trzęsaczu).

W najstarszych zapiskach Trzęsacz nosił nazwę Thom Have. Taka nazwa widnieje na mapie Pomorza wykonanej przez Eilharda Lubinusa w 1617 roku, jak również późniejszej – wykonanej po 1682 roku przez Nicolausa Visschera. Na dzwonie kościelnym z 1679 roku wioska nazywa się Pavoecia Hofensis. Pierwsze informacje o Trzęsaczu pochodzą z dokumentu wystawionego przez Barnima I w 1248 roku- kiedy to książę przekazał wioskę biskupom kamieńskim. O wiosce wspomina się również w trakcie sporu pomiędzy rodziną von Fleming ( pisownia Fleming – dopiero w XVIII wieku zmieniona na Flemming) i von Knuth w latach 1468- 1488. Spór ten rozstrzygnięty został przez samego księcia Bogusława X w 1489 roku i podziałem Trzęsacza na dwie zwaśnione części. 
Pierwszym znanym z imienia właścicielem Trzęsacza był Heinrich von Knuth. W 1513 Flemingowie wykupili od tej rodziny część wioski stając się aż do XVIII wieku jej jedynymi właścicielami. W XVII wieku włościami trzęsackimi władał marszałek krajowy Jakub von Fleming (zmarł w 1659 roku). Po nim właścicielem był jego syn- dziekan kapituły kamieńskiej Jerzy Kacper von Fleming a następnie generał w wojsku Augusta II Mocnego -Bogusław Bodo von Fleming. Postać bardzo znana i zasłużona dla rodu – zjednoczył po wielu latach m.in. dobra świerzeńskie. Zmarł w Świerznie w swojej rezydencji myśliwskiej w 1732 roku, gdzie został pochowany w krypcie tamtejszego kościółka ( opis w „Historia jednego zabytku” – część 17-18). 
Pod koniec XVII wieku jedna z córek Bodo von Fleminga- Dorothea Charlotte Louise (1706-1794) odziedziczyła majątek i poślubiła przedstawiciela rodu Grumbkowów. Jednak już w 1764 roku majątek odsprzedany został radcy von Kleistowi. Od tamtej pory dobra trzęsackie zmieniały właściciela co najmniej 3 – krotnie. Ostatnim właścicielami był Bogusław von Köller z Rekowa i jego syn kapitan D. Eggert von Köller.
Pierwsza historyczna informacja o kościele w Trzęsaczu pochodzi z 1331 roku. W tym czasie była to budowla romańska. Wiadomo, że w XV wieku stała już nowa- gotycka świątynia zbudowana na reliktach pierwszej. Przy kościele znajdował się cmentarz, który w 1592 roku okolony został murem wykonanym z głazów narzutowych. Jednak już w XVII wieku morze zaczęło pochłaniać północną część nekropoli i ostatecznie zamknięta został w 1808 roku. W 1658 roku patron kościoła i właściciel wioski Jerzy Kacper von Fleming przeprowadził szerokie prace remontowe kościoła. Były one skutkiem zawalenia się 14 lipca 1658 roku sklepienia nad nawą świątyni. W wyniku katastrofy lekko uszkodzone zostało wyposażenie wnętrza kościoła, głównie ambona i ołtarz. Sklepienie zastąpiono płaskim drewnianym stropem. W trakcie tych prac patron kościoła wyposażył wnętrze świątyni w nowy wystrój m.in. ośmioboczną chrzcielnicę, ołtarz, stalle (widoczne na zdjęciu z 1870 roku). 
Po zamknięciu kościoła w 1874 roku z jego wnętrza systematycznie ewakuowano zabytki. Do kamieńskiej katedry trafił zdjęty ze ściany północnej XVII- wieczny (wczesnobarokowy) krucyfiks. Wisiał on przez kilka lat w zamurowanym oknie prezbiterium kościółka w Trzęsaczu. Po ewakuacji krucyfiks ten umieszczony został w kaplicy i zarazem skryptorium Skarbca Katedralnego. Po II wojnie światowej przeniesiony został do kruchty. Powoli ale nieubłaganie ulegał zniszczeniu – już w 1962 roku odnotowano „ Zachowane resztki polichromii w stanie ostatecznego rozkładu. Drewno w bardzo silnym stopniu zniszczone przez grzyba i owady, przy lekkim pociśnięciu zapada się. Drzewce krzyża nie autentyczne”. Na zwieńczeniu krzyża znajdowała się inskrypcja JESUS NAZARENUS REX JUDAEORUM. Krucyfiks prawdopodobnie został wykonany przez Martina Edelberta w latach 70- tych XVII wieku.
Obecnie ten cenny zabytek czeka na konserwację. Mamy nadzieję, że w nieodległej przyszłości wzbogaci on zbiory tworzącego się Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, którego siedziba będzie znajdować się w kurii dziekana- XVIII- wiecznym budynku zwanym również dworem von Kleista. Na plebanii w sali jadalnianej na ścianie zawieszony jest do dnia dzisiejszego inny krucyfiks z 1600 roku – pochodzący wg historyków sztuki również ze starego kościoła w Trzęsaczu (niem. Hoff). 
                                                            ciąg dalszy nastąpi

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009