Tajemnice zaginionego kondensatora - tzw. butelki von Kleista- część 3.

Wezmę rurkę o długości 4 cali, napełnię kulę do połowy wodą, do środka włożę drut a u góry umocuję małą ołowianą kulkę i jeśli zacznę elektryzować otrzymam większą siłę niż w szklanym naczyniu lekarskim. Uderzenie jest silne, zapala bez problemu spirytus, nawet jeśli przedtem przejdę 100 kroków. Naczynie w którym jest spirytus musi być trochę szersze, bo w przeciwnym razie iskra uderzy w metal. Instrument musi być tak długo elektryzowany, aż przestanie syczeć- opis najstarszej próby na świecie z kondensatorem- eksperyment ostatni 9 wykonany w październiku 1745 roku przez von Kleista w Kamieniu Pomorskim - z książki M. Klasika „ von Kleist powrócił do Kamienia”, 2001.

Prawdopodobnie w 1968 roku „Butelka Kleista” wraz z innymi urządzeniami przeniesiona została przez księdza infułata Romana Kostynowicza i księdza Jana Mazura z kapitularza do skarbca katedralnego. W tych latach znany wieloletni Społeczny Opiekun Zabytków i historyk- pan Henryk Masłowski widział „Butelkę Kleista” w ostatnim pomieszczeniu skarbca, lub na strychu północnej części krużganków wirydarza – pamięć po 40 latach trochę się zamazała? Jednak dla nas istotna informacja jest taka, że zabytek ten został wyniesiony z kapitularza. Jednak nie pozostał w katedrze zbyt długo. Z nieznanych nam powodów „Butelka Kleista” trafiła na starą plebanię i pozostała tam na pewno do końca lat 70- tych. Mamy dwie relacje potwierdzające, że zabytek ten umieszczony był na starej plebanii. Pierwsza, pana Marka Dybionki- wg pana Dybionki „pojedyncze elementy z przyrządów von Kleista znajdowały się na starej plebanii. Były one umieszczone w niewielkiej skrzynce przypominającej walizkę, wewnątrz której oprócz tych obiektów znajdowało się kilka książek. Dużego metalowego urządzenia prawdopodobnie już nie było, za to była sama Butelka Kleista, jednak bez pionowego drutu zakończonego kulką”. Drugi świadek, pan Mirosław Nowicki wspomina, że „ksiądz infułat Roman Kostynowicz miał dużą wiedzę na temat kondensatora. Opowiadał młodzieży o Kleiście i jego doświadczeniach. Udzielał chętnie odpowiedzi na temat eksperymentów prowadzonych przez wynalazcę. Butelka Kleista wraz z innymi urządzeniami stał wówczas na komodzie, w drugim pomieszczeniu korytarza starej plebanii i na pewno znajdowała się tam do końca lat 70- tych”.

Co się działo dalej z „Butelką Kleista” – w latach następnych, czyli 80- tych i 90- tych? Niestety nie mamy żadnych informacji na jej temat z tamtego okresu. Ponownie apelujemy do mieszkańców Kamienia Pomorskiego. Jeśli ktoś wie cokolwiek o dalszych losach tego cennego dla miasta zabytku- proszę o kontakt: tel. 0502064700 lub e- mailem archeokam@wp.pl.

Na całe szczęście wynalazek Ewalda Jürgena Georga von Kleista nie został zapomniany przez mieszkańców. Już w 1898 roku na 150 rocznicę śmierci odkrywcy na ścianie południowej kurii ufundowano tablicę pamiątkową z napisem:
„Ku światłej pamięci , Dziekan katedry, Prezydent Sądu Królewskiego Ewald Jürgen von Kleist, ur.10. czerwiec 1700. zm. 10 grudnia 1748, który 25 lat mieszkał w tym domu i w październiku 1745 wynalazł kondensator elektryczny (butelkę Kleista). Ufundowano w Kamieniu, 10 grudnia 1898,wspólnie z rodziną von Kleist, przez wdzięcznych mieszkańców Kamienia”. Niestety w latach 60- tych lub 70 - tych XX wieku tablice usunięto z budynku- prawdopodobnie podczas jego remontu. Ponownie uczczono pamięć o von Kleista 10 czerwca 2000 roku. Dzięki inicjatywie pana Mariana Klasika, księdza proboszcza Zbigniewa Wyki i Starostwa Powiatowego, przed frontem domu w którym mieszkał von Kleist ustawiono głaz narzutowy przywieziony z Wyspy Chrząszczewskiej. Na głazie umieszczono tablicę z napisem:
„Ewald Georg Jürgen von Kleist w latach 1722-1747 Dziekan Kapituły Kamieńskiej, 11 października 1745 roku w Kamieniu Pomorskim dokonał jako pierwszy na świecie próby z kondensatorem elektrycznym przy pomocy tzw. butelki Kleista w 300 rocznicę urodzin mieszkańcy Kamienia Pomorskiego, 10.VI.AD 2000.

Mam nadzieję, że pamięć o odkryciu jakiego dokonał von Kleist nie zostanie zapomniana. Naszym zadaniem jest podkreślanie roli von Kleista dla rozwoju elektrostatyki na świecie. W Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej na pewno znajdzie się miejsce poświęcone wynalazcy i jego eksperymentom. Odtworzona zostanie m.in. „Butelka Kleista” i na jej podstawie wykonywane będą doświadczenia z elektrycznością dla mieszkańców miasta jak również turystów tłumnie odwiedzających Kamień Pomorski.