Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Historia jednego zabytku – część 28

Zdjęcie:
Tytuł:

Ruiny gotyckiego kościółka na klifie w Trzęsaczu- część 3 

Um 1. November desselben Jahres strandete bei der Kirche zu Hoff ein holländischen Schiff von 150 Last, worin 13 Personen blieben (1 listopada tego samego roku(1699 roku) został wyrzucony na plażę w Trzęsaczu holenderski statek z 150 łasztami ładunku, wewnątrz 13 osób pozostało (utonęło)- informacja z kroniki kościoła w Trzęsaczu) .
Po zamknięciu kościoła w 1874 roku w wyniku nadciągającej katastrofy – morze nie ustępowało i coraz bardziej zbliżało się do północnej ściany świątyni. Podjęto decyzję o ewakuacji zabytkowego wnętrza. W poprzedniej części opisałem losy wczesnobarokowego krucyfiksu ewakuowanego do kamieńskiej katedry. W dzisiejszym artykule postaram się przedstawić kolejny zabytek - a mianowicie retabulum ołtarzowe stanowiące niegdyś centralny element wyposażenia świątyni.
Po 1673 roku niedługo po remoncie kościoła- patron świątyni i zarazem właściciel wioski Jerzy Kacper von Fleming ustawił w prezbiterium ołtarz wykonany przez znanego w regionie rzemieślnika z Wolina -Joachima Sellina . 
Ołtarz wykonany został w okresie napiętej sytuacji politycznej na Pomorzu. Są to czasy po pokoju westfalskim kończącym wojnę 30 letnią (1618-1648). Kamień Pomorski wraz z Wolinem- mieście rodzinnym Joachima Sellina stały się częścią Królestwa Szwecji. Trzęsacz natomiast pozostał w granicach państwa Brandenburskiego. Szwedzi w krótkim czasie wybudowali w Kamieniu nowoczesne fortyfikacje bastionowe. W 1679 roku po pokoju w Saint Germain Kamień przeszedł ostatecznie pod panowanie Brandenburskie. Wiek XVII to również koniec dynastii panującej - Gryfitów. W 1637 roku umiera ostatni książę pomorski Bogusława XIV. Dodatkowo nawiedzają Księstwo Pomorskie liczne epidemie i głód. Ludność jest wyczerpana kontrybucjami, które narzucały obce armie. W takiej sytuacji szuka się „kozła ofiarnego” po części odpowiedzialnego za te wydarzenia i znajduje- rozpoczynają się liczne procesy o czary. W 1684 roku umiera siostrzeniec Bogusława XIV – fundator organów kamieńskich Ernest Bogusław von Croy. W okresie tych niepokojów działał właśnie wykonawca ołtarza z Trzęsacza- Joachim Sellin.
Ołtarz wykonany został w stylu manieryzmu ludowego. Wysoki na 3,48 metra i szeroki na 3,30 metra podzielony jest na trzy kondygnacje. W dolnej części ołtarza tzw. predelli umieszczona została w reliefie wypukłym scena z „Ostatniej Wieczerzy”. Postacie siedzą za prostokątnym stołem przykrytym białym obrusem. W centralnej części widzimy Chrystusa- w wysuniętych rękach trzymającego kielich i chleb. Przed nim na czarze umieszczona została ofiara z baranka. Chrystus i Apostołowie uczesani i ubrani są zgodnie z panującą w XVII wieku modą szwedzką. 
W środkowej , głównej części ołtarza widzimy scenę „Ukrzyżowania”. Sellin umieścił w niej Ukrzyżowanego Chrystusa wraz z dwoma łotrami. Poniżej których umieszczone została figury Madonny i św. Jana Ewangelisty. W tle tej sceny Joachim Sellin wykonał interesujące malowidło. Na pierwszym planie obserwujemy 6 osobową gwardię na koniach i przed nią mężczyznę w czerwonej długiej pelerynie i białym turbanie na głowie. W dolnym prawym narożniku malowidła – pod postacią św. Jana Ewangelisty zasiada trzech mężczyzn grających w kości. Jeden z nich ma na głowie czerwoną piuskę- czyżby postać biskupa lub nawet kardynała grającego w kości w scenie Pasji? Nad tą postacią namalowany została przez artystę młody mężczyzny z uczesaniem typowym dla ówczesnej mody z głowa skierowaną w stronę Chrystusa. Przypomina ona postać z innego obrazu Sellina pt. „Sąd Ostateczny” wiszącego w kościele w Jarszewie- czyżby autoportret samego autora ołtarza? Po lewej stronie, tuż za Madonną stoi kobieta opłakująca Chrystusa, a za nią gromadzą się inne osoby, na twarzach których rysuje się ból. W tle całego przedstawienia namalowane zostały wieże kościołów i bramy miasta, zapewne nawiązującego do Jerozolimy . 
Nie mamy wątpliwości co do autora tej sceny i całego ołtarza -pod kopytami końskimi gwardii znajduje się sygnatura „ JOACHIMVS SELLIN . Pinxiƒ Aō :1673”. 
W zwieńczeniu ołtarza tzw. aedikuli umieszczone zostało przedstawienie Trójcy Świętej – na obłokach siedzącego Chrystusa i Boga Ojca w rękach trzymających berła. Powyżej znajduje się napis DEO TRINUNI I SANCTUM. Po bokach aedikuli stały 2 figury – jedna nie zachowana, druga przedstawia Chrystusa Salvatora Mundi ( Zbawiciela Świata) w lewej ręce trzymającego berło zaś prawą ręką błogosławiącego. Na szczycie zwieńczenia ołtarza Sellin umieścił ponownie Chrystusa tym razem Zmartwychwstałego a po bokach leżące postacie 2 żołnierzy w rzymskich strojach i uczesaniu typowym dla epoki. Ołtarz dodatkowo zdobiony jest spiralnymi kolumnami zwieńczonymi kapitelami korynckimi, jak również puttami i małżowinami.
Ołtarz dotrwał do naszych czasów w dobrym stanie- w roku 1961 i 1967 przeprowadzono jego konserwacje. W 2003 roku po ponad 100 latach od momentu jego ewakuacji z kościoła wrócił do Trzęsacza tym razem do nowej świątyni podniesionej z ruin wojennych pod koniec lat 90- tych XX wieku.
                                                           ciąg dalszy nastąpi

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009