Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Kamień Pomorski w fototece Instytutu Zachodniego

Zdjęcie:
Tytuł:

Muzeum Historii Ziemi
Kamieńskiej wzbogaciło się ostatnio o kopie dwudziestu dziewięciu
fotografii, znajdujących się w Instytucie Zachodnim w Poznaniu, na
których uwieczniono nasze miasto z lat 1945-1958.
	Ta znana poznańska
instytucja naukowa powołana została do życia w Milanówku, w
grudniu 1944 r., przez członków, działającej w konspiracji,
organizacji „Ojczyzna” z prof. Zygmuntem Wojciechowskim na czele,
historykiem i prawnikiem, który jest obecnie jej patronem. Zadaniem
placówki stało się badanie zachodnich ziem Polski. Instytut realizował wówczas potrzebę chwili – uzasadnianie
polskich praw do przyłączonych Ziem Zachodnich i dokumentowanie
zbrodni niemieckich w Polsce. Już w pierwszym okresie działalności
stał się strukturą ponadregionalną i prężnym ośrodkiem
naukowym. Obecnie bada głównie problematykę stosunków
międzynarodowych, ze szczególnym naciskiem kładzionym na relacje
polsko-niemieckie oraz politykę europejską.
	Po 1945 r. Instytut
dokumentował przyłączone ziemie organizując wyprawy naukowe pracowników i osób z nim współpracujących na tzw. Ziemie
Odzyskane, w tym też i na Pomorze Zachodnie. W 1947 r. dotarli tam
uczestnicy dwóch wypraw. Ich efektem był m.in. bogaty zbiór
fotografii, którego fragment znalazł się w pierwszej części
opracowania monograficznego „Pomorze Zachodnie”, przygotowanego
pod redakcją historyka, prof. Janusza Deresiewicza, stanowiąca
drugi tom cyklu „Ziemie Staropolski” wydawanego przez IZ. 

	Uczestnicy owych wypraw
- znany późniejszy miłośnik naszego miasta prof. Gwido
Chmarzyński, wówczas dyrektor Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu i
pracownik naukowy Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Poznańskiego oraz, związany z prasą
poznańską, fotograf Eugeniusz Kitzmann, dotarli wówczas i do Kamienia. 

	Wykonane przez nich
dziewiętnaście zachowanych fotografii oraz trzy z 1945 r. i siedem
z lat 1954-1958 innych autorów stanowi obecnie zbiór zdjęć
Kamienia Pomorskiego w archiwum fotograficznym Ziem Zachodnich i
Północnych, znajdujący się w zbiorach specjalnych Instytutu.
Zasób archiwum liczy około 5500 zdjęć, wykonanych najczęściej w
końcu lat czterdziestych. Jest zatem niezwykle ważnym źródłem
do poznania ówczesnej rzeczywistości tzw. Ziem Odzyskanych.
	Jak już wspomniano
„kamieńskich” fotografii jest w tym zbiorze dwadzieścia
dziewięć Z tych z 1947 r. dominuje katedra i detale
architektoniczne się w niej znajdujące, choć brak niestety
prospektu organowego, ambony czy pomieszczeń skarbca. Na uwagę
zasługują Pałac Biskupi, wówczas magazyn Państwowego Urzędu
Likwidacyjnego, z widocznymi zniszczeniami wojennymi i wieża
Kościoła św. Mikołaja uwiecznione przez E. Kitzmanna oraz wnętrze
nawy głównej – tu G. Chmarzyński zatrzymał w swym kadrze kratę
lektoryjną z zamykającym ją ołtarzem, przeniesionym w 1961 r.
przez ks. Romana Kostynowicza pod filar nawy głównej (od strony 
południowej). Co ciekawe w szafie ołtarza znajdował w 1947 r. się
Cudowny Obraz Pana Jezusa Brzozdowieckiego. Dwie z fotografii
prezentujące portal i rozetę w nawie południowej oraz figury ze
sceny Adoracji Baranka na zewnętrznej ścianie południowej części
transeptu, których wykonanie, wg opisu, w 1947 r. przypisano
Chmarzyńskiemu są w rzeczywistości, być może wtedy pozyskanymi,
odbitkami pozytywowymi wywołanymi z przedwojennych negatywów
znajdujących się do dziś w Muzeum Narodowym w Szczecinie. 

	Wśród kamieńskich
zdjęć w IZ są trzy
autorstwa wybitnego polskiego fotografa Jana Bułhaka, który
uwiecznił panoramę miasta z baszty na zniszczoną dzielnicę
staromiejską z Kościołem Mariackim i ratuszem oraz obecną ulicę
Mikołaja Kopernika ze zrujnowanym browarem. Uznawany za ojca
polskiej fotografii artysta był wówczas również w katedrze –
owocem tego pobytu stała się fotografia prezentująca fragment
nieuporządkowanego jeszcze wirydarza. Fotografie Bułhaka, wg opisu,
wykonane zostały w 1945 r. Nie pozbawione podstaw są jednak
przypuszczenia, iż są one o rok późniejsze. W lipcu 1946 r.
wyruszyły bowiem na przyłączone Ziemie Zachodnie trzy ekipy
fotograficzne Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Z jedną z nich,
na Mazury i wybrzeże trafił sam Bułhak. Przypuszczamy, iż wówczas
wykonał przechowywane w Instytucie Zachodnim fotografie. Wiemy już,
że stanowią one fragment większej całości, do której niebawem
dotrzemy. 

	Pozostałe fotografie z IZ pokazują Kamień z lat
1954-1958. Ich autorzy - Włodzimierz Wojtkiewicz i T. Lijewski
pokazują głównie zabytki. Wśród nich uwieczniona w 1955 r. przez
Wojtkiewicza Brama Wolińska, określana wówczas zgodnie z duchem
epoki jako Piastowska. Fotografia ta, pokazująca basztę od strony
ul. Kopernika z pozostałościami po zniszczonej wojną zabudowie
znalazła się na pocztówce wydanej przez PTTK. Jest tez identyczne
ujęcie, ale już o trzy lata późniejsze, autorstwa T. Lijewskiego.
Fotograf uwiecznił już początki odbudowy – w miejscu ruin obok
baszty wznoszony jest już nowy budynek.
	Reprodukcje części z
poznańskich fotografii pokazujących zniszczenia wojenne eksponowane
są, dzięki życzliwości Dyrektora Instytutu Zachodniego, na
wystawie „Zrujnowane miasto. Kamień Pomorski 1945-1966”
prezentowanej obecnie w Pałacu Biskupim.

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009