Podczas prac archeologicznych prowadzonych na Rynku Starego Miasta w Kamieniu Pomorskim, w związku z rewitalizacją XIV- wiecznego ratusza wraz z otoczeniem, natrafiono na niezwykle cenny zabytek – mianowicie jest to oprawka rogowa (igielnik), wykonana w X wieku przez wikingów. Na zabytek pod koniec czerwca tego roku natrafił pan Krzysztof Woźniak, który wraz z grupą więźniów z Zakładu Karnego w Buniewicach pomagał przy pracach wykopaliskowych. Oprawka znaleziona została pod odsłoniętym XVI- wiecznym murem, w warstwie IV, datowanej na okres wczesnego średniowiecza, na głębokości 210 cm od obecnego poziomu ulicy. W warstwie natrafiono również na fragmenty ceramiki, w tym naczynia zasobowe tzw. Weisdiner, kości zwierzęce, wśród nich niekompletny szkielet konia, skrawki obrobionych skór, jak również słupy – prawdopodobnie pozostałości zabudowy podgrodzia.

Oprawka rogowa, jest to niewielki zabytek o wymiarach: 6,9cm wysokości i średnicy 2 -1,8 cm. Na powierzchni rękojeści wykonanej z poroża widoczny jest kunsztownie wykonany ornament plecionkowy (splot), charakterystyczny dla sztuki wikińskiej, tzw. pomorskiej szkoły stylu Borre (840- 980 rok). Nazwa Borre pochodzi od stanowiska archeologicznego znajdującego się na południu Norwegii, w regionie Vestfolde, gdzie w XIX wieku odkryto kurhany z pochówkami lokalnej arystokracji. Styl Borre był pierwszym skandynawskim stylem, który przyjął się w koloniach wikingów. Znany jest ze znalezisk w Islandii, Anglii, wyspie Man na Morzu Irlandzkim, na Rusi, w Dublinie i w Nowogrodzie. Wg badacza sztuki wikińskiej archeologa Błażeja Stanisławskiego, wieloletniego pracownika Pracowni Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Wolinie i odkrywcę drewnianego kompasu wikingów z połowy XI wieku, a obecnie redaktora naczelnego czasopisma „Archeologia Żywa”, zabytek ten mógł być wykonany przez wikingów z terenów Brytanii, osiadłych, być może w X wieku na kamieńskim podgrodziu.

Ornament na oprawce wykonany jest bardzo precyzyjnie, wzór plecionkowy jest symetryczny i regularny, zachowana jest płynność linii. W przypadku innych zabytków bardzo często widoczne jest niedopracowanie ornamentu. Można z cała pewnością stwierdzić, że kamieński zabytek został wykonany przez najwyższej klasy rzemieślnika – artystę wywodzącego się z kręgu kultury wikińskiej.

Czy wikingowie osiedlali się w Kamieniu we wczesnym średniowieczu? Na podstawie dotychczasowych nielicznych odkryć z Kamienia nie można jednoznacznie stwierdzić, że tak było. Niestety z wykopalisk prowadzonych w latach 50- tych i 60- tych XX wieku w Kamieniu, wiele zabytków do dnia dzisiejszego nie zostało opublikowanych, a zabytki zdeponowane są w obszernych magazynach Muzeum Narodowego w Szczecinie, czekając na ponowne „odkrycie”. Znamy jedynie jeden zabytek odkryty na początku lat 60 – tych na kamieńskim grodzisku (przy kościele Najświętszej Marii Panny) przez profesora Władysława Filipowiaka – mianowicie jest to fragment kości zwierzęcej z wyrytym na niej pismem runicznym. Na podstawie odkrytego w tej samej warstwie denara magdeburskiego wydatowano zabytek na 1030-1050 rok. Kolejny niezwykle cenny zabytek sztuki wikińskiej przed II wojną światową znajdował się w skarbcu kamieńskiej katedry, był to relikwiarz św. Korduli z około 1000 roku, wykonany w stylu Mammen sztuki skandynawskiej (960-1020), wg profesora W. Filipowiaka mógł on trafić do Kamienia już w XII wieku, podczas jednej z wypraw łupieżczych księcia pomorskiego Racibora na Konungahelę. Ostatnio pojawiają się nowe teorie o pochodzeniu zabytku – jedną z nich jest teoria o tym, że relikwiarz został wykonany w Wolinie przez osadników wikińskich! Niestety pod koniec wojny relikwiarz wraz z innymi skarbami zaginął.

Na podstawie kilku zabytków trudno jednoznacznie stwierdzić, że Kamień we wczesnym średniowieczu zamieszkiwali osadnicy z północy, jednak jest duże prawdopodobieństwo, że tak było, oprawka odkryta na kamieńskim rynku może to częściowo potwierdzać. Na pewno wikingowie zamieszkiwali Wolin, wskazują na to liczne odkrycia w ostatnich latach, m.in. oprawki rogowej z ornamentem charakterystycznym dla stylu Mammen – splecionymi ze sobą wężami, znaleziona pomiędzy Starym Miastem a tzw. Srebrnym Wzgórzem w latach 1999- 2002 (zabytek został opisany w listopadowym numerze National Geographic z 2003 roku), czy oprawki rogowej z ornamentem wykonanym w stylu Borre – na powierzchni którego jest splot pierścieniowo- łańcuchowy ( tzw. splot Gauta).

Obecnie rękojeść kamieńskiego noża wikingów eksponowana jest w kapitularzu kamieńskiej katedry. Zapraszamy do obejrzenia tego cennego zabytku od poniedziałku do soboty w godzinach 10.00 – 17.00.

Z rzemiosłem wikingów można zapoznać się dokładnie w Skansenie Słowian i Wikingów w Wolinie, tym bardziej, że 5-7 sierpnia organizowany będzie kolejny XVII Festiwal Słowian i Wikingów.