Samorządowa instytucja kultury, jaką jest Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, została powołana uchwałą Rady Miejskiej w Kamieniu Pomorskim nr XLV/318/09 z dnia 26 czerwca 2009 r.

28 września tegoż roku stanowisko jej dyrektora objął, dotychczasowy Pełnomocnik Burmistrza Gminy ds. powołania Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej, archeolog Grzegorz Kurka. Rok 2010 stanowił zatem historyczne, pierwsze pełne dwanaście miesięcy działalności naszej instytucji.

Kluczowy element funkcjonowania placówki stanowiły organizowane w Muzeum wystawy. W ubiegłym roku, oprócz stałej ekspozycji zabytków sakralnych i archeologicznych w kapitularzu katedry kamieńskiej, odbyły się trzy czasowe wystawy fotograficzne – dwie w Pałacu Biskupim oraz jedna internetowa. Muzeum aktywnie włączyło się w obchody sześćdziesiątej piątej rocznicy zdobycia Ziemi Kamieńskiej. 23 maja upamiętniło dzień przybycia do Kamienia grupy operacyjnej z Pełnomocnikiem Rządu na Obwód Kamień Władysławem Jasińskim na czele, organizującej polską administrację na terenie późniejszego powiatu kamieńskiego. W związku z tą rocznicą, na stronie internetowej muzeum, ukazała się wystawa „65 fotografii na 65 – lecie, Kamień Pomorski 1945-2010” prezentująca najważniejsze wydarzenia związane z miastem, które miały miejsce po II wojnie światowej.

W roku sprawozdawczym nastąpiło zakończenie procesu organizacji placówki, które miało miejsce 26 czerwca wraz z otwarciem wystawy „Historia zapisana na szkiełkach – Adolf Bartelt kamieński fotograf”, prezentującej Kamień i okolice pierwszej dekady XX w. Wernisaż ekspozycji połączony był z odsłonięciem płyty pamiątkowej poświęconej Barteltowi, pionierowi fotografii w naszym mieście.

2 lipca odbyło się otwarcie kolejnej wystawy fotograficznej zatytułowanej „Miasto zatrzymane w kadrze. Kamień Pomorski w fotografii Stanisława Kolasińskiego”. Prezentowane fotografie pokazują kamień lat 60. i 70. XX w. Zorganizowana wspólnie z Kamieńskim Domem Kultury oraz Towarzystwem Ziemi Kamieńskiej wystawa upamiętnia postać tego kamieńskiego fotografika, działacza kultury i TMZK, w dwudziestą rocznicę jego śmierci.

Prezentowane w kapitularzu i Pałacu Biskupim wystawy odwiedziło łącznie 4687 osób, co przyniosło 9374,00 zł. zysku ze sprzedanych biletów.

Statutowym zadaniem Muzeum jest także pozyskiwanie muzealiów w postaci darów bądź depozytów. W minionym roku, dzięki Darczyńcom MHZK – najczęściej mieszkańcom Kamienia Pomorskiego, nasza instytucja wzbogaciła się o szereg nowych obiektów. Nasze zbiory wzbogaciły zabytki archeologiczne, których przykładem są neolityczne toporki podarowane przez Pana Henryka Masłowskiego. 27 maja 2010 r. Pani Antonina Borkowska przekazała pamiątki wojskowe i wojenne po swym zmarłym mężu komandorze Tadeuszu Borkowskim. Zbiór archiwaliów powiększył się m. in. o „Kronikę Kamieńskiej Mleczarni”, materiały dotyczące losów pionierów Ziemi Kamieńskiej czy koperty i karty pocztowe – pozostałość po korespondencji ks. dziekana Michała Kaspruka, proboszcza kamieńskiej parafii w latach 1946-1962. Pierwsze materiały, podarowane przez sybiraczkę Panią dr Helenę Rodziewicz, znalazły się w „Archiwum Sybiraków” dokumentującym losy mieszkańców miasta i gminy Kamień Pomorski zesłanych na Syberię w trakcie II wojny światowej.

W muzeum znalazły się także m.in. przekazane przez Państwa Magdalenę i Adama Forellów, aparat fotograficzny z pierwszego powojennego zakładu fotograficznego „Foto-Tola”oraz legitymacja członkowska nr 1 w kamieńskim oddziale Polskiego Związku Zachodniego należąca do Karola Schmidta, pioniera Ziemi Kamieńskiej i działacza spółdzielczości, wstęga z uroczystego oddania do użytku odbudowanego ratusza 9 maja 1969 r. podarowana przez Panią Teresę Wójtowicz czy sztandary – nieistniejących już - Zarządu Powiatowego Koła Związku o Bojowników o Wolność i Demokrację oraz Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej. Swój zasób znacznie powiększyło Archiwum Fotograficzne MHZK. W roku sprawozdawczym trafił tu m.in. zbiór negatywów fotografii wykonanych przez Jerzego Lewandowskiego, dyrektora Zespołu Szkół Zawodowych w Kamieniu Pomorskim w latach 1974-1984. Na zbiór ten składa się 1778 negatywów, na których autor uwiecznił nasze miasto lat 70. i 80. XX w. Uroczystego przekazania fotografii dokonali Państwo Janina i Jerzy Mańczakowie na sesji Rady Miejskiej w dniu 26 marca 2010 r. W styczniu 368 fotografii (324 negatywy oraz 44 odbitki pozytywowe) własnego autorstwa podarowała Muzeum Pani Teresa Wójtowicz.

W swych zbiorach nasza placówka posiada także, od ubiegłego roku, księgozbiór podręczny z zakresu historii Pomorza Zachodniego. Gromadzi i udostępnia prasę lokalną ukazującą się na terenie powiatu kamieńskiego, periodyki specjalistyczne oraz „Camminer Heimatgrüsse”.

Zbiory muzeum powiększyły się również m.in. o powojenne pocztówki - dar Pana Bolesława Wojtkowiaka, kolekcję orderów, odznaczeń i medali okolicznościowych, materiały dotyczące działalności opozycji politycznej po 1980 r. oraz szereg dokumentów życia społecznego (ulotek, plakatów, biletów, materiałów wyborczych z kampanii samorządowych). Cennym nabytkiem stała się, zabezpieczona w porę przed zniszczeniem, skrzynia pochodząca jak się okazało po, kunsztownej konserwacji przeprowadzonej przez kamieńską Pracownię Konserwacji Mebli „Antyk Styl”, z 1828 r. Rozpoczęte zostały prace konserwatorskie przy nadświetlu ze zniszczonego, barokowego dworu w Dobropolu, przekazanego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie. W roku sprawozdawczym Muzeum Morskie w Gdańsku, oddział w Tczewie rozpoczęło prace konserwatorskie łodzi dłubanki z III w. n. e. Łódź ta, odkryta na polach w Rekowie, należących do Pana Wacława Radnego, jest najstarszą łodzią odkrytą na Pomorzu Zachodnim.

Jednym z pól aktywności MHZK w roku sprawozdawczym było również prowadzenie nadzorów archeologicznych. 18 marca 2010 r. podpisano umowę z Urzędem Miejskim na wykonanie ratunkowych prac archeologicznych w związku z przebudową ulicy Staromiejskiej. Prace archeologiczne trwały od marca do czerwca ubiegłego roku. W ich trakcie natrafiono na relikty przedwojennej zabudowy miasta, jak również zabytki wczesnośredniowieczne. Za związane z nadzorem prace Muzeum otrzymało 43 000 zł. Dokumentacja powstała po jego zakończeniu dostępna jest w archiwum Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej. Obok dzielnicy staromiejskiej, 14 maja 2010 r., przeprowadzono interwencyjne prace archeologiczne na terenie Osiedla Katedralnego. Dyrektor MHZK Grzegorz Kurka brał też udział w ekshumacji zwłok żołnierzy niemieckich na wyspie Wolin, przeprowadzonej przez pracowników Zakładu Medycyny Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego.

MHZK zaistniało również na polu naukowym. Dotychczasowy stan badań nad najdawniejszymi dziejami Kamienia znacznie wzbogaciły przygotowywane na zakończenie nadzorów sprawozdania archeologiczne. Nasza instytucja była reprezentowana na konferencjach naukowych organizowanych przez Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Bibliotekę w Trzebiatowie oraz szczeciński oddział Instytutu Pamięci Narodowej, w ramach IPN-owskiej konferencji „Ideologia i propaganda wobec architektonicznego wizerunku miast Polski Ludowej” z wystąpieniem „Małe miasto w odbudowie. Kamień Pomorski po 1945 r.”. Komunikat dotyczący Muzeum, pióra niżej podpisanego i Przewodniczącego Towarzystwa Miłośników Ziemi Kamieńskiej Henryka Masłowskiego, znalazł się w wydanym w 2010 r. w piątym tomie periodyku Muzeum w Stargardzie, zatytułowanym „Stargardia”.

Bardzo ważnym aspektem działalności naszej placówki w 2010 r. było dokumentowanie dziejów Ziemi Kamieńskiej, zwłaszcza powojennych. Przeprowadzono kwerendy archiwalne dotyczące likwidacji kamieńskiego kirkutu czy powojennych losów zabytków. Po blisko czterdziestu latach na nowo podjęto badania nad kamieńskim rokiem 1945, dzięki czemu możliwym stało się poznanie postaci Pełnomocnika Rządu na Obwód Kamień i pierwszego polskiego starosty kamieńskiego Władysława Jasińskiego oraz pierwszego polskiego burmistrza naszego miasta Stanisława Kuczkowskiego.

Muzeum było także współorganizatorem, wspólnie z Parafią pw. św. Ottona w Kamieniu Pomorskim sympozjum naukowego zatytułowanego „Rany Zbawiciela. Historia, teologia i kult Cudownego Obrazu Pana Jezusa Ukrzyżowanego z Brzozdowiec”, które odbyło się 13 września 2010 r., w związku z uroczystościami ustanowienia Sanktuarium Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Bolesnej w słynącym łaskami obrazie brzozdowieckim znajdującym się w naszej katedrze.

MHZK prowadziło także projekty multimedialne: „Na kombatanckim szlaku”, „Z powojennych dziejów miasta i gminy Kamień Pomorski”, „Na nieludzkiej ziemi. Wspomnienia sybiraków miasta i gminy Kamień Pomorski” oraz „Meine Heimat - Cammin”, w ramach których zbierane są relacje świadków historii. W dwóch przypadkach - Panów Bronisława Rogalskiego i Tadeusza Borkowskiego - udało się uwiecznić wspomnienia kombatantów na krótko przez ich śmiercią.

Niekiedy Muzeum zmuszone było do interweniowania w sytuacjach barbarzyńskiego niszczenia dziedzictwa historycznego naszego powiatu, jak w przypadku zbezczeszczenia poniemieckiego cmentarza w Gostyniu, w gminie Świerzno.

MHZK prowadziło działalność oświatową. Przeprowadzono szereg lekcji muzealnych dla uczniów kamieńskich szkół. We współpracy ze szczecińskim stowarzyszeniem „Oswajanie Sztuki” prowadzono warsztaty fotograficzne. Dwa spotkania – 11 maja pt. „Camera obscura, czyli jak zbudować aparat fotograficzny” oraz 24 lipca - „Zdejmowanie wizerunku” poświęcone były historycznym metodom fotografowania. Pod koniec roku zorganizowano pierwsze spotkanie w ramach cyklu „Muzealne Spotkania z Historią”. W zamierzeniu te popularno-naukowe spotkania, o charakterze interdyscyplinarnym, nie będą ograniczały się wyłącznie do historii naszego miasta. Zapraszani na nie będą archeolodzy, historycy, historycy sztuki, konserwatorzy i pasjonaci, których wystąpienia będą wpisywały się w tematykę związaną z dziejami Kamienia Pomorskiego, ale także podejmowały zagadnienia z szerokiego spektrum zainteresowań zapraszanych gości.

Działalność oświatowa z zakresu popularyzacji zabytków, archeologii i historii prowadzona była również na łamach prasy regionalnej – dwutygodnika „Pomorzanin” oraz tygodnika „Dziennik Kamieński”, a także na naszej stronie internetowej oraz kamieńskich portalach internetowych – ikamien, pomorski24.com oraz zka.pl.

W ramach działalności statutowej Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej współpracowało z kamieńskimi instytucjami kultury – Kamieńskim Domem Kultury, Powiatową i Miejską Biblioteką Publiczną oraz Towarzystwem Miłośników Ziemi Kamieńskiej, a także z innymi instytucjami jak: Muzeum Narodowe w Szczecinie, Muzeum w Stargardzie, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie, Diecezjalny Konserwator Zabytków, Parafia pw. św. Ottona w Kamieniu Pomorskim, kamieński oddział Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Zakład Medycyny Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, Dział Promocji i Integracji Europejskiej Urzędu Miejskiego, stowarzyszenie byłych niemieckich mieszkańców Kamienia Pomorskiego oraz Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie.

W ubiegłym roku zostały podjęte kroki zmierzające do odzyskania zabytków po Muzeum Regionalnym, zlikwidowanym przez Zarząd Miasta i Gminy oraz Radę Miejską I kadencji. Obecnie znajdują się one w Muzeum Narodowym w Szczecinie oraz Muzeum Regionalnym in. Andrzeja Kaubego w Wolinie. Powrócą do Kamienia w roku bieżącym.

Muzeum dokumentuje również losy zaginionych i zniszczonych obiektów zabytkowych z terenu miasta i gminy Kamień Pomorski. Prowadzi także aktywne poszukiwania tzw. butelki Kleista, najstarszego na świecie kondensatora elektrycznego. Brało udział w opracowywaniu nowej gminnej ewidencji zabytków oraz interweniowało, niestety nie zawsze skutecznie, w sytuacjach niedopuszczalnych działań godzących w widoczny sposób w strukturę zabytków naszego miasta, nie ujętych w rejestrze WKZ, jak ocieplenie dawnej synagogi przy ul. Pocztowej czy wymiana stolarki okiennej w budynku dawnego żłobka przy ul. Wąskiej 1.

Muzeum, wspólnie z Parafią pw. Macierzyństwa NMP w Benicach oraz pracownikami kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej „Warcisław” uporządkowało teren po zniszczonym w latach 50. XX w. kościele oraz dawnym cmentarzu we wsi Benice.

W 2010 r. prowadzono działalność wydawniczą poprzez publikację folderów, informatorów i widokówek. Powołano także Radę Muzealną, sprawującą nadzór merytoryczny nad funkcjonowaniem MHZK. W jej skład weszli: Jacek Golusda, Henryk Masłowski, Stanisław Motyka, Waldemar Predko, Helena Zwolska oraz ks. dziekan Dariusz Żarkowski.

Miniony rok stanowił ważny etap w działalności MHZK. Podejmowane działania nie przyniosłyby oczekiwanego rezultatu bez wsparcia, zrozumienia i życzliwości wielu osób i instytucji. Wszystko to pozwala z optymizmem patrzeć w przyszłość.