Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Prymas Tysiąclecia w Kamieniu Pomorskim

Zdjęcie:
Tytuł:

W bieżącym roku obchodziliśmy kilka rocznic związanych z postacią wielkiego Polaka, Prymasa Polski Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 12 maja przypadała 65. rocznica sakry biskupiej, 28 maja trzydziesta rocznica śmierci, zaś 3 sierpnia 110. rocznica urodzin Prymasa Tysiąclecia.       W związku z przypadającymi rocznicami Rada Miejska Kamienia Pomorskiego, którego Honorowym Obywatelem jest Sługa Boży Ojciec Święty Jan Paweł II, jakże blisko związany z postacią Wielkiego Prymasa, postanowiła upamiętnić Kardynała Wyszyńskiego, pierwszą głowę Kościoła Katolickiego w Polsce, która odwiedziła po wojnie nasze miasto, czyniąc Go patronem ronda w Kamieniu Pomorskim.     Po 1945 r. już poprzednik Prymasa Tysiąclecia, Kardynał August Hlond chciał przybyć do Kamienia Pomorskiego, historycznej stolicy biskupiej. W 1947 r. nasze miasto przygotowywało się do tych odwiedzin. Niestety na skutek działalności organów bezpieczeństwa, które uniemożliwiły przejazd w kierunku Kamienia, do wizyty tej nie doszło.     W 1951 r. ówczesny dziekan kamieński i proboszcz naszej parafii ks. Michał Kaspruk podjął starania zorganizowania na podległym sobie terenie sakramentu bierzmowania. Planował, na maj, jego udzielenie w Kamieniu Pomorskim, Świnoujściu, Ładzinie, Kołczewie, Międzyzdrojach, Wolinie, Stepnicy, Przybiernowie i Golczewie. Starania te zbiegły się z planami Prymasa Polski abpa Stefana Wyszyńskiego, który chciał także, po raz pierwszy, przyjechać na Pomorze Zachodnie. Wizyta ta nie doszła jednak do skutku z powodu wyjazdu Księdza Prymasa do Rzymu, w ramach wizyty „Ad limina apostolorum”.     Sakrament bierzmowania ostatecznie odbył się jednak w Kamieniu. Udzielił go wtedy sufragan gnieźnieński ks. bp Lucjan Bernacki, który był w naszej parafii od 30 czerwca do 1 lipca 1951 r.     Prymas Wyszyński przybył na Pomorze Zachodnie rok później i była to Jego pierwsza wizyta na tym terenie. Głównym celem wizyty było udzielenie sakramentu bierzmowania w dekanacie kamieńskim oraz zapoznanie się z życiem Kościoła na nowych ziemiach. Podczas swych odwiedzin w rozległym dekanacie obejmującym wówczas, oprócz kamieńskiej parafie w Golczewie, Ładzinie, Międzyzdrojach, Przybiernowie i Stepnicy, Prymas Wyszyński nie bierzmował w Kamieniu, w którym rok wcześniej posługi udzielenia tego sakramentu dokonał bp Bernacki.     Prymas Wyszyński był w dekanacie kamieńskim – m. in. w Golczewie, Międzyzdrojach i Wolinie. W dniach od 28 kwietnia do 3 maja 1952 r. udzielił bierzmowania 3555 osobom. Odwiedził też wówczas Świnoujście. 1 maja przyjechał z Międzyzdrojów również do Kamienia. Wizyta ta miała jednak prywatny charakter. Metropolita Warszawski i Gnieźnieński zwiedził wówczas katedrę oraz odwiedził jej gospodarza, dziekana Kaspruka. W swym prowadzonym na bieżąco dzienniku „Pro memoria” późniejszy Prymas Tysiąclecia tak pisał o swej wizycie w katedrze i naszym mieście:     Katedra robi dziś jeszcze potężne wrażenie, choć dopuszczono się na niej, w czasach niemieckich, niemal tyluż grzechów, co i na Kolegiacie Kruszwickiej […] Na czcigodnym masywie razi potworna, nowoczesna wieża […]. Wnętrze robi potężne wrażenie. Cudowne organy, zniszczone w czasie wojny, piękny tryptyk w absydzie, również podniszczony, ciekawe zbiory w kapitularzu […]. Pierwszy raz w życiu widziałem osobliwą „drogę pokutniczą”, wiodącą wokół transeptu, na wysokości gzymsów i nad sklepieniami. Jest to egzotyk architektury. Ale wszystko inne jest zdeformowane. A więc absyda główna, o wątku gotyckim, a o zewnętrznej wyprawie romańskiej i absyda lewej kaplicy, o wątku romańskim, a o zewnętrznych liniach niemal gotyckich. Przepiękne linie gotyckie dwudzielne. I krużganek – niemal unikat swoistego chiostro w cegle, ale jakżeż gruboskórnie remontowany. Tę samą banalność remontów widzi się w każdym niemal szczególe kościoła. Dziś trzeba by ogromnych milionów, by świątyni tej przywrócić dawną jej chwałę […].     Przed opuszczeniem świątyni błogosławimy gromadkę dzieci i matek, które się tu zebrały. Wracamy na plebanię. Po drodze podziwiamy piękną elewację pałacu biskupiego, o cudownym szczycie, oszpeconą dziś czerwienią flag i portretów.     Na plebanii dajemy upust rozważaniom. Jedna sprawa mnie nurtuje. Przecież tu w Kamieniu istniała Kapituła, do czasów reformacji. A obecnej administracji gorzowskiej, kamieńskiej i lubuskiej potrzebna jest taka kapituła. Zamianować Kapitułę Kamieńską na mocy uprawnień specjalnych Stolicy Świętej, czy to nie byłby poważny krok naprzód ku stabilizacji kościelnej na terenie diecezji gorzowskiej. […]     Ostatecznie swój zamysł Ksiądz Prymas zrealizował już po powstaniu w 1972 r. diecezji szczecińsko-kamieńskiej. Pierwsze posiedzenie, powołanej przez Niego, Kamieńskiej Kapituły Kolegiackiej odbyło się 21 kwietnia 1980 r.     Po raz drugi Kardynał Wyszyński był w Kamieniu w 1967 r. w ramach obchodów Milenium Chrztu Polski. Na Pomorzu Zachodnim, wchodzącym wówczas w skład najrozleglejszej w kraju diecezji gorzowskiej uroczystości te przebiegały w dwóch częściach. W listopadzie 1966 r. Prymas gościł w Szczecinie. W kolejnym roku, w lipcu, w historycznych stolicach biskupich – Kamieniu i Kołobrzegu co stanowiło zwieńczenie zachodniopomorskich, kościelnych uroczystości  milenijnych.     Lata 60. to okres zaostrzonej polityki władz wobec Kościoła, „walki o rząd dusz” wiążącej się z obchodami kościelnego Milenium Chrztu Polski oraz państwowego Tysiąclecia Państwa Polskiego. Wówczas to kościelnym uroczystościom w całym kraju przeciwstawiano państwowe obchody. Symbolami tej zmasowanej akcji prowadzonej przez władze staną się m.in. kampania propagandowa wymierzona w orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich, aresztowanie pielgrzymującej po kraju kopii Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej czy ostre słowa wypowiedziane pod adresem Prymasa przez I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułkę w Poznaniu 17 kwietnia 1966 r.     Stosowne wytyczne nadchodziły w teren z Komitetu Centralnego PZPR, wzorem KC  wydawał je także szczeciński Komitet Wojewódzki. Państwowe obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego w województwie szczecińskim miały, jak czytamy w partyjnych wytycznych,  upowszechniać zrozumienie, że Polska Ludowa stanowi ukoronowanie całego dzisiejszego rozwoju narodu i państwa.     Zgodnie z wytycznymi władz zwierzchnich do obchodów przygotowywał się także kamieński Komitet Powiatowy PZPR. Plan uroczystości państwowych przewidywał organizowanie przedsięwzięć mających odciągać ludność od uczestnictwa w uroczystościach kościelnych. Na szeroką, jak na Kamień, skalę prowadzono działalność popularno-naukowej dotyczącą słowiańskiej i polskiej przeszłości Ziemi Kamieńskiej, organizowano spotkania z kombatantami, wystawy, okolicznościowe, imprezy sportowo-turystyczne czy czyny społeczne, wydawano publikacje historyczne Szczególnego znaczenia nabrała 21 rocznica, jak to wówczas określano, wyzwolenia Kamienia Pomorskiego - 5 marca 1966 r., gdy w odnowionym kościele św. Mikołaja otwarto Muzeum Regionalne.     Do kościelnych obchodów przygotowywała się, oprócz władz państwowo-partyjnych także Służba Bezpieczeństwa. W sprawozdaniu z pracy operacyjnej kamieńskiej SB za 1966 r. czytamy:     O datach i godzinach różnych uroczystości milenijnych organizowanych przez kler informowano KP PZPR i wspólnie podejmowano przedsięwzięcia zmierzające do zmniejszenia popularności imprez. Organizowano zatem różnego rodzaju wycieczki, pokazy skoków spadochronowych, wyświetlano popularne filmy. Celem wiązania kleru ze społeczeństwem i izolowania od władz kościelnych przy naszej inspiracji Przewodniczący PRN [Powiatowej Rady Narodowej – B. B.] odbył dwa spotkania z administratorami parafii, na których informował ich o planach rozwoju powiatu i samego miasta Kamienia Pom.[orskiego – B. B.]. Sam też [Jan Baran - autor sprawozdania i ówczesny zastępca Komendanta Powiatowego Milicji Obywatelskiej ds. Służby Bezpieczeństwa – B. B.] przeprowadziłem rozmowy z proboszczami parafii, mające na celu nie tylko wysondowanie opinii w stosunku do niektórych problemów polityki Episkopatu, ale także spowodowanie zobojętnienia do realizowania polityki władz kościelnych.     Kościelne obchody Tysiąclecia Chrztu Polski organizował w naszej parafii ówczesny proboszcz ks. Roman Kostynowicz, który po latach wspominał o planach wizyty w naszym mieście Papieża Pawła VI, w ramach papieskiej pielgrzymki do Polski, do której jak wiadomo, na skutek sprzeciwu władz nie doszło. Wizyta w małym, prowincjonalnym Kamieniu miałaby zmarginalizować rangę pielgrzymki.  Zagadnienie to wymaga jednak dalszych badań.     Najważniejszym dniem kamieńskich obchodów milenijnych stał się 1 lipca 1967 r. Była to też z pewnością najważniejsza data w dotychczasowym, powojennym dwudziestoleciu naszej parafii. Tego dnia o godzinie 18.00 rozpoczęło się apogeum „Sacrum Poloniae Millennium” w Kamieniu, powiązane z obchodzonym 3 lipca świętem św. Ottona z Bambergu. Do dawnej stolicy biskupiej przyjechał Prymas Polski. W drzwiach katedry Dostojnego Gościa i przybyłych biskupów powitał proboszcz Kostynowicz. Członkowie Episkopatu weszli w procesji do świątyni, gdzie zostali przywitani przez kamieńskie dzieci i młodzież oraz ich rodziców. Następnie odśpiewano „Gaude Mater Polonia” i po słowach powitania wygłoszonych przez ordynariusza gorzowskiego, ks. bpa Wilhelma Plutę, rozpoczęła się uroczysta msza święta. Sprawowali ją, wspólnie z głównym celebransem abpem Bolesławem Kominkiem, administratorem archidiecezji wrocławskiej, Prymas Polski, który wygłosił kazanie, metropolita poznański abp Antoni Baraniak oraz bp Pluta.     Prymas Wyszyński w prowadzonym przez siebie dzienniku „Pro memoria” pisał o swym pobycie w Kamieniu:     Godz. 15.00 – Wyjeżdżamy do Kamienia Pomorskiego, całym zespołem dziesięciu aut. Droga spokojna. Obstawy MO na razie nie widać. Dopiero pod Kamieniem, gdzie się ubieramy w szaty chórowe, widać kręcące się cywilne wozy.     Godz. 18.00 – Stajemy przed Katedrą w Kamieniu Pomorskim. Plac jest wypełniony ludem Bożym po brzegi, chociaż miasto niewielkie. Panuje nieco zamieszania. Wchodzimy do Katedry witani przez biskupa W. Plutę i miejscowego proboszcza, ks. Romana Kostynowicza, który jest profesorem historii sztuki w Seminarium i członkiem Komisji Artystycznej w Konferencji Episkopatu Polski. Położył wielkie zasługi przy konserwacji zabytków, dzięki swej kompetencji. - Biskup Pluta wygłasza długie przemówienie, aktualizując Sobór i encyklikę Pawła VI. Sumę celebruje arcybiskup Kominek z Wrocławia, a ja głoszę kazanie […].     W katedrze i na placu do niej przyległym zebrały się tłumy wiernych, nie tylko z Kamienia. Pomimo rozlicznych utrudnień tworzonych przez władze przybyły także delegacje z wielu dekanatów diecezji. Śladami bytności Prymasa Tysiąclecia w naszym mieście, który opuścił je 2 lipca udając się do Kołobrzegu są: wpis, którego dokonał w Kronice Parafialnej, fotografie oraz tablica pamiątkowa, odsłonięta po latach w katedrze, upamiętniająca czterdziestolecie tej wizyty, ale też przeżycia duchowe tych wszystkich, którzy słuchali wtedy w katedrze słów Prymasa, i którzy pamiętają tę wizytę do dziś. Trzecia wizyta Prymasa Tysiąclecia w Kamieniu Pomorskim miała miejsce w 1972 r. w związku z tworzeniem się diecezji szczecińsko-kamieńskiej. W "Kronice Parafialnej" przypomina o niej wpis Kardynała, któremu towarzyszyli wówczas sekretarz Episkopatu Polski ks. bp Bronisław Dąbrowski oraz ks. Józef Glemp, kapelan Prymasa. Na fotografii: 1 lipca 1967 r. - Prymas Polski udzielający błogosławieństwa, fot. Stanisław Grzywacz, Archiwum Fotograficzne MHZK, Kopie fotografii z archiwum domowego Ireny Fladzińskiej. Bibliografia: Materiały archiwalne Archiwum Państwowego w Szczecinie, oraz szczecińskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, K. Kozłowski, Władze partyjne i państwowe województwa szczecińskiego wobec obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski, [w:] Millenium polskie. Walka o rząd dusz, Warszawa 2002, s. 111-120. E. Krasucki, M. Machałek, Pomorze Zachodnie, [w:] Milenium czy Tysiąclecie, pod red. B. Noszczaka, Warszawa 2006 G. Wejman, A. Rasmus, Pomorskie "Pro memoria", Szczecin 2002 S. Wyszyński, Zapiski milenijne. Wypis z dziennika „Pro memoria” z lat 1965-1967, Warszawa 2001

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009