Muzeum w Kamieniu Pomorskim

Edycja: Historia jednego zabytku – część 30

Zdjęcie:
Tytuł:

Tajemnice zaginionego kondensatora- tzw. butelki von Kleista- część 1.
Jeśli włoży się gruby drut, gwóźdź itp. do wąskiego szklanego naczynia lekarskiego i naelektryzuje, wówczas następują szczególnie silne działania; naczynie powinno być suche i ciepłe. Dodanie do środka rtęci lub spirytusu polepsza efekt. Po wyjęciu naczynia z maszyny elektryzującej pojawia się na nim płonący pencillus (elektryczne światełko) tak, że mogłem przejść 60 kroków i w pokoju było jasno – opis najstarszej próby na świecie z kondensatorem elektrycznym- eksperyment nr 3 wykonane w październiku 1745 roku przez von Kleista w Kamieniu Pomorskim . Tłumaczenie z książki M. Klasika „ von Kleist powrócił do Kamienia”.
Niestety wiele kamieńskich zabytków zaginęło od zakończenia II wojny światowej. Najbardziej spektakularne było zniknięcie osławionego skarbca katedralnego. Cenne przedmioty gromadzone przez stulecia „wyparowały” w jednej chwili i tak naprawdę do dnia dzisiejszego nie wiemy na pewno co się mogło z nimi stać. A jest czego żałować, wśród kosztownych przedmiotów znajdował się relikwiarz św. Korduli z 1000 roku n.e., dwa relikwiarze z Limoges datowane na XIII wiek, krucyfiks z Limoges, pastorał biskupów kamieńskich i inne cenne zabytki gromadzone przez stulecia w katedrze przez biskupów i książąt pomorskich. Pomimo wielu poszukiwań do tej pory tych skarbów nie odkryto, chociaż w celu ich pozyskania posunięto się nawet do rozkopania grobów rodziny von Flemming. 
Jednak działo się to podczas zawieruchy wojenne, gorzej jeśli „skarby” ginęły w czasie pokoju. Do takich należy niezmiernie cenny zabytek. Mowa tutaj o najstarszym na świecie kondensatorze elektrycznym- tzw. butelce Kleista (na świecie znana jako butelka lejdejska). Ślad tego niezwykle cennego zabytku urywa się mniej więcej w połowie lat 70- tych i pozostaje zagadką kiedy dokładnie i w jakich okolicznościach zaginął. 
Cóż, na pewno utraciliśmy fragment naszej historii – mam jednak nadzieję, że się odnajdzie i pewnego dnia zostanie umieszczony w gablocie Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej. Taki „skarb” byłby wielką chlubą miasta i na pewno dużą atrakcja turystyczną. Piszę ten artykuł nie przypadkowo- mam świadomość, że przez wiele lat nie było dużego zainteresowania wieloma obiektami przedwojennymi. Traktowaliśmy je jako „obce” i do końca nie rozumieliśmy ich przeznaczenia. Jednak teraz, kiedy inwentaryzowane i gromadzone są zabytki do nowo powstającego muzeum warto je przywrócić pamięci. Zwracam się do Państwa z prośbą. Może ktoś wie co się stało z butelką Kleista wraz z kilkoma dodatkowymi przyrządami (zdjęcie)- być może gdzieś leży schowany i zapomniany. Jeśli tak to proszę o kontakt w tej sprawie – 
e-mail:<A href="mailto:archeokam@wp.pl">archeokam@wp.pl</A>. lub tel.: 0502064700.
Czym była butelka Kleista i na czym polega jego odkrycie? Było to naczynie ze szkła wypełnione wodą lub spirytusem- zatkanym korkiem, który przebity był na wylot miedzianym drutem. Butelkę można było naładować elektrycznie stykając pręt z naładowanym ciałem – maszyną elektryzującą. Poprzez drut i wodę prąd dostawał się do środka naczynia i ładował dodatnio lub ujemnie jego wewnętrzne ścianki. Pojemność elektryczną można było znacznie zwiększyć, pokrywając szkło od zewnątrz i wewnątrz folią przewodzącą prąd. Kleist wykonał przynajmniej 9 udanych eksperymentów z butelką – w tych doświadczeniach potrafił „zmagazynować” energię możliwie długo, tak aby móc następnie eksperyment opisać. 
Kim był odkrywca kondensatora elektrycznego? W Kamieniu Pomorskim sprawował funkcję dziekana kapituły( Decanus Caminensis) w latach 1722-1747- dokładnie nazywał się Ewald Jürgen Georg von Kleist i swoje eksperymenty z elektrycznością prowadził w istniejącym do dnia dzisiejszego dworku- zlokalizowanym tuż obok katedry. Ewald Jürgen Georg von Kleist urodzi się w Wicewie (niem. Vietzow) na obecnym Pomorzu Zachodnim. Studiował na Uniwersytecie w Lipsku i w Lejdzie ( łac.Academia Lugduno Batava ). Z okresu studiów w Lejdzie zachował się zapis „Ewaldus Georgius de Kleist, Nobilis Pomeranus. 20. Jura”. Studia te miały zapewne bardzo duży wpływ na jego późniejsze zainteresowania elektrycznością. Po powrocie do kraju otrzymał posadę w Kamieniu Pomorskim. Jednak niezbyt zaoferowany pracą dziekana kapituły, zajął się modną wówczas dziedziną nauki jaka była elektrostatyka.
Swego odkrycia dokonał 11 października 1745 roku i 4 listopada tego samego roku napisał list do dr. anatomii Johannesa Nathana Lieberkühna w Berlinie zamieszczając 9 doświadczeń z kondensatorem wraz z odręcznym rysunkiem. Lieberkühna wykonał doświadczenie na podstawie zapisu von Kleista- jednak bez rezultatów. 19 grudnia tego samego roku Kleist wysłał list do profesora Johanna Gottloba Krügera w Halle, który to list w 1745 roku zamieścił w książce „Geschichte der Erde in den allerältsten Zeiten”.
Sława z odkrycia jednak spadła nie na von Kleista, a na bardziej znanego w XVIII- wiecznej Europie profesora fizyki na Uniwersytecie w Lejdzie Pietera van Musschenbroeka . Pomimo, że odkrycie to zostało opisane dokładnie dwa miesiące po liście von Kleista do Lieberkühna. Musschenbroek opublikował własne eksperymenty 4 stycznia 1746 roku. 
Fotografia z ksiązki M. Klasika von Kleist powrócił do Kamienia. 

Ciąg dalszy nastąpi

Autor:

www.mhzk.eu | Wszelkie prawa zastrzeżone | Made by IQ Vertical | 2009